Wyspa kuchenna to nic innego jak wolnostojące miejsce do pracy, najczęściej umieszczane w otwartych przestrzeniach na granicy stref – kuchennej i jadalnianej (o ile sama wyspa nie pełni takiej funkcji) lub dziennej. Idea wyspy wywodzi się z dawnych kuchni dworskich i zamkowych, gdzie na środku obszernego pomieszczenia kuchennego stał ogromny stół z miejscem na kosze i garnki pod blatem. Takie rozwiązanie nieprzerwanie stosuje się w angielskich wiejskich rezydencjach i francuskich domach. Do mainstreamu wyspy przedarły się stosunkowo niedawno, biorąc pod uwagę ich długą historię, w nieco zmienionej formie. Przystosowały się rozmiarem do wielkości współczesnych mieszkań, otwarte półki pod blatem zastąpiły zamykane szafy i szuflady, a ich wykończenie nawiązuje do wystroju otoczenia.
Jak zaprojektować wyspę kuchenną
Architekci radzą, by o wyspie kuchennej pomyśleć na wstępnym etapie budowy lub remontu, co jest podyktowane koniecznością doprowadzenia instalacji wodno-kanalizacyjnej, podciągnięcia instalacji elektrycznej oraz, jeśli na wyspie ma znaleźć się kuchenka, zaprojektowania wentylacji. Poza tym istotna jest aranżacja pozostałej przestrzeni – inaczej urządza się ciągi robocze, strefy przechowywania itp. w kuchni z wyspą, a inaczej w pomieszczeniu bez wyspy. Tylko wtedy projekt kuchni będzie funkcjonalny.
Typy wysp kuchennych
- Barek i dodatkowy ciąg roboczy. Taka wyspa kuchenna nie wymaga podłączenia instalacji wodno-kanalizacyjnej, konieczna jest natomiast instalacja elektryczna, choćby do podświetlenia mebla czy zainstalowania elektrycznego wspomagania szuflad. W dużych modelach od strony kuchni umieszczamy zamykane szafki, pojemne szuflady i kosze na odpady oraz np. chłodziarkę na wino, drugą stronę wypełniamy otwartymi półkami, przeszklonymi i podświetlonymi witrynami (bardzo modne!), schowkami za przesuwnymi frontami. Jeśli wyspa jest mniejsza, funkcje związane z przechowywaniem umieszczamy po jednej jej stronie, najczęściej od kuchni. Z drugiej warto wysunąć blat nieco ponad bryłę wyspy (30–40 cm) i ustawić pod nim hokery.
- Wyspa ze strefą gotowania. To najczęściej spotykane rozwiązanie – gotując, mamy na oku dzieci i możemy rozmawiać z gośćmi. Tutaj przede wszystkim konieczna będzie instalacja elektryczna (płyta grzewcza wymaga instalacji trójfazowej nazywanej też siłą o napięciu 230/400 V, ważne są też dodatkowe gniazda elektryczne, umieszczone z boku wyspy lub chowane w blacie do zasilania małego AGD, warto też pamiętać o portach USB) oraz wentylacja. Z gazem jest większy kłopot – podłączenie go z sieci wymaga spełnienia wielu wymogów technologicznych, jeśli więc lubimy gotować na żywym ogniu, lepiej pod blatem wyspy umieścić butlę z propanem-butanem.
- Wyspa kuchenna jako pełnowymiarowe stanowisko pracy. Gdy wyspa stanowi główną przestrzeń roboczą w kuchni, konieczne jest doprowadzenie do niej wszystkich instalacji: elektrycznej (także dla piekarnika 230 V), wodno-kanalizacyjnej do podłączenia zlewozmywaka i zmywarki oraz zapewnienie wentylacji. Instalacje prowadzimy bruzdą w betonie pod posadzką – o tym też trzeba pamiętać, planując wyspę. Zwłaszcza że kanalizacja wymaga 2–3 procentowego spadku.
- Półwysep kuchenny. Pozwala na zaplanowanie ciągu roboczego lub szerzej – zabudowy kuchennej, w kształcie litery L lub w kształcie litery U, a to układy najbardziej ergonomiczne. Sprawdzają się szczególnie w niewielkich mieszkaniach, gdzie trzeba racjonalnie wykorzystać każdy centymetr kwadratowy. Łatwiej też zróżnicować wysokość blatów.
- Wyspa kuchenna połączona z miejscem do jedzenia. Każdy z wyżej wymienionych wariantów można rozbudować o funkcję jadalni – miejsce na szybkie śniadanie lub, w wersji jeszcze jeszcze większej, rodzinny obiad. Ważne, by strefę gotowania zdystansować od miejsca, gdzie jada się posiłki. Producenci i architekci coraz częściej proponują takie hybrydy o zróżnicowanej wysokości: stół niżej, blat roboczy wyżej. Czasem dodają jeszcze jedną kondygnację – ażurowe półki częściowo zasłaniające miejsce pracy lub zintegrowane z blatem doniczki na zioła, oddzielającej strefę pracy od salonu.
Wyspa kuchenna – wymiary
Wymiary samej wyspy determinują różne czynniki, przede wszystkim wielkość pomieszczenia, w którym na stanąć oraz jego układ – czy jest zamknięte czy otwarte na salon i jadalnię. Skala jest bardzo ważna – wyspa nie powinna być zbyt mała, ale nie może również przytłaczać wnętrza swoimi gabarytami. Tak czy inaczej, zaprojektowanie wyspy zgodnie z zasadami ergonomii wymaga sporej przestrzeni – minimum 15 metrów kwadratowych. Dlatego takie rozwiązanie częściej spotykamy w przypadku kuchni otwartej. Ale w kuchni zamkniętej również możliwe jest zbudowanie wyspy, choć to nieco trudniejsze. Pamiętajmy jednak – wszystkie wymiary należy dostosowywać do indywidualnych potrzeb.
- Wyspa w kuchni jako barek i dodatkowy ciąg roboczy jest pod względem wymiarów najmniej wymagająca. Taka wyspa może mieć wielkość zaledwie 120 x 100 cm. W sam raz, by przygotować drinki, ustawić tacę z przekąskami, przyrządzić śniadanie.
- Wyspa kuchenna z funkcją gotowania ma już zdecydowanie większe gabaryty. Tutaj punktem odniesienia jest wielkość płyty grzewczej. Minimalną długość wyspy obliczamy, mnożąc szerokość kuchenki przez trzy, a jej głębokość – dodając do głębokości płyty grzewczej około 40–50 cm. Dodatkową przestrzeń musimy wygospodarować dla wygody (odkładanie naczyń) i bezpieczeństwa (z kuchenki często pryska, nie możemy pozwolić, by osoby siedzące lub stojące z drugiej strony były narażone na poparzenie). Istotny jest też porządek.
- Wyspa kuchenna pełniąca funkcję pełnowymiarowego stanowiska pracy powinna być jeszcze większa. Żeby obliczyć długość takiej wyspy, sumujemy szerokość sprzętów, które mają zostać na niej umieszczone, do tego doliczamy przestrzeń, która powinna je rozdzielać, czyli po około 30–40 cm plus około metra zapasu – podczas przygotowywania posiłków miejsca nigdy dość. Szerokość wyspy może być podwojoną głębokością płyty grzewczej. Pamiętajmy, żeby wyspa kuchenna była foremna, jej proporcje powinny znaleźć odniesienie w proporcjach pomieszczenia lub innych sprzętów, np. pozostałych ciągów roboczych.
Wysokość wyspy w kuchni
Blaty robocze na wyspie kuchennej najczęściej umieszcza się na wysokości 85–86 cm od podłogi, co wynika ze standardowych wymiarów mebli kuchennych. Problem w tym, że tę normę opracowano w latach 60. XX wieku dla kobiet o średnim wzroście 165–168 cm. Od tego czasu wiele się zmieniło – jesteśmy wyżsi, poza tym kuchnia przestała być domeną pań. Dziś architekci polecają wysokości zaczynające się od 90 cm, jednak najlepiej po prostu przymierzyć się do wyspy – należy stanąć przy szafce i zgiąć ręce w łokciach, następnie od wysokości, na jakiej znajduje się łokieć odjąć 10–15 cm. Otrzymany wynik to wysokość, na jakiej powinien zostać umieszczony blat. Obliczając wysokość wyspy kuchennej, warto też wziąć pod uwagę czynności, jakie będą przy niej wykonywane. Zmywanie naczyń, obieranie warzyw i owoców, krojenie produktów jest wygodniejsze przy wyżej umieszczonym blacie. Jeśli głównym zadaniem będzie mieszanie składników i ugniatanie ciasta należy odjąć dziesięć centymetrów. Część barową można unieść nad blat roboczy do około 120 cm. Natomiast stół będący integralną częścią wyspy umieszczamy standardowo na wysokości 70 cm.
Aranżacja przestrzeni z wyspą kuchenną
Po pierwsze ergonomia. A to oznacza m.in. zachowanie właściwych odległości między szafkami w zabudowie a wyspą kuchenną, ustawienie urządzeń w odpowiedniej kolejności i zadbanie o ciągi komunikacyjne. Minimalne odległości wyspy od szafek powinny wynosić około 120 cm (jeśli mamy szafki z szufladami, odległość tę możemy zmniejszyć do 100 cm). W przypadku stołu odległość ta zwiększa się do około 1,5 metra, ponieważ potrzebne jest miejsce do odsuwania krzeseł. Ale zbyt duże odległości nie są wskazane, gdy wynoszą powyżej 1,5 metra praca w kuchni staje się po prostu niewygodna. Architekci podpowiadają zasadę dwóch kroków między kolejnymi punktami ciągu roboczego. Gdy jednak kuchnia jest bardzo duża, a więc i odległości przekraczają wartości wskazane przez zasady wartości, stosuje się dublowanie sprzętów. Montuje się na przykład dwa zlewozmywaki – pomocniczy na wyspie przy kuchence, główny w ciągu pod ścianą lub najlepiej – pod oknem. Innym rozwiązaniem jest podwojenie strefy gotowania – właściwą kuchenkę projektuje się tradycyjnym ciągu roboczym, a na wyspie umieszcza grill, teppanyaki lub wok. Zawsze umieszczamy urządzenia w kolejności wykonywania czynności podczas gotowania, rozlokowywania zakupów czy sprzątania. Jeśli na przykład na niewielkiej wyspie jest jedynie kuchenka, to zlewozmywak powinien być umieszczony w ciągu roboczym przy ścianie na przeciwko, tak żeby wystarczyło się do niego obrócić.
Komunikacja przy wyspie kuchennej
Niezwykle istotne są ciągi komunikacyjne, najlepiej gdyby z każdej strony kuchni pozostało minimum 90 cm wolnej przestrzeni, ale optymalna wartość do około 120 cm. Przejścia należy zaplanować zgodnie z ich funkcją, np. droga, którą wnosi się do kuchni ciężkie zakupy powinna być szeroka i wygodna, nawet jeśli trzeba będzie odjąć kilka centymetrów z drugiej strony. I ostatnia, ale nie najmniej ważna sprawa – bezpieczeństwo. Wyspa w kuchni skłania, zwłaszcza najmłodszych, do zabaw wokół niej. Jeśli w domu są małe dzieci, należy wystrzegać się ostrych kantów (na szczęście obłości są teraz szalenie modne), zaokrąglić rogi blatu lub je zabezpieczyć specjalnymi nakładkami. Ciekawym rozwiązaniem jest mobilna wyspa – sprawdza się szczególnie w małej przestrzeni lub w kuchni zamkniętej w przypadku wyspy pełniącej funkcję barku. Umieszczona na kółkach, daje możliwość przearanżowania przestrzeni w zależności od sytuacji i potrzeb. Na przykład na czas przyjęcia można wysuwać wyspę. Ruchomy może być też blat dodany do wyspy właściwej.
Jak zaprojektować wnętrze wyspy kuchennej?
Mała wyspa kuchenna pełni zwykle funkcję kredensu – od strony kuchni umieszcza się w niej szafki i szuflady na talerze, sztućce, serwetki itp., a od strony salonu witrynę lub otwarte półki, a najczęściej – po prostu ozdobny panel. Projektując wnętrze wyspy, niezależnie od jej wielkości i funkcji, warto posługiwać się najpopularniejszymi wymiarami, będzie łatwiej dobrać wyposażenie, a co najważniejsze taniej. Przyjmuje się, że standardowa głębokość szafek wynosi 50–56 cm, jednak najbardziej optymalna to 54 cm, ponieważ jest to wymiar dopasowany do minimalnej głębokości AGD do zabudowy. W przypadku większej, wielofunkcyjnej wyspy w okolicy strefy gotowania należy zadbać o miejsce na przyprawy i oliwy (sprawdzają się rozwiązania cargo) i garnki – w szufladach lub wysuwanych koszach w szafach z drzwiczkami. Natomiast w pobliżu strefy zmywania powinno się znaleźć miejsce na chemię gospodarczą i utensylia do sprzątania. Przy ścianie projektuje się wówczas wysoką zabudowę liniową, która pełni rolę spiżarni. Tam też będzie miejsce na piekarnik, kawiarkę itp.
