Moja babcia mówiła: „Zaśniesz w łubinie i już po tobie”. Prawda, czy przesąd?
W polskiej tradycji ludowej istnieje przekonanie, że spanie w łubinie, na polu pełnym tych kwiatów – może być niebezpieczne, a nawet prowadzić do śmierci. Choć brzmi to dramatycznie, warto przyjrzeć się temu poglądowi z naukowego punktu widzenia. Czy rzeczywiście łubin (Lupinus spp.) może być groźny dla zdrowia człowieka? A może to tylko kolejny botaniczny mit, który przetrwał w świadomości pokoleń?
Skąd wziął się przesąd o niebezpieczeństwie spania w łubinie?
Przekazy o szkodliwości łubinu dla śpiących mają swoje korzenie w wiejskich opowieściach z XIX i początku XX wieku. Wierzono, że „łubin usypia na zawsze”, szczególnie jeśli ktoś położy się wśród kwitnących roślin w upalny dzień. Tego typu ostrzeżenia często miały funkcję prewencyjną – odstraszały dzieci i dorosłych od spania w polach, gdzie można było zostać ukąszonym przez owady, odwodnionym, a nawet stratowanym przez zwierzęta.
Współczesne badania etnograficzne, np. publikowane w „Polskim Atlasie Etnograficznym” (PAN, 2012), wskazują, że tego typu wierzenia były szeroko rozpowszechnione na ziemiach polskich, zwłaszcza w regionach, gdzie łubin był uprawiany jako roślina paszowa.
Czy łubin wydziela toksyczne związki do powietrza?
Kluczową kwestią jest zawartość alkaloidów w łubinie, takich jak lupinina, sparteina czy lupanina – są to substancje toksyczne dla ludzi i zwierząt w dużych dawkach. Ich obecność potwierdzają m.in. badania Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB w Poznaniu. Jednak, jak podkreślają specjaliści, alkaloidy te są zawarte głównie w nasionach oraz zielonych częściach rośliny – nie zaś w lotnych wydzielinach.
Nie ma dowodów naukowych na to, by łubin wydzielał do atmosfery jakiekolwiek związki, które mogłyby oddziaływać na człowieka przebywającego w jego pobliżu. W przeciwieństwie np. do niektórych olejków eterycznych (jak te zawarte w liściach laurowych czy szałwii), łubin nie produkuje substancji unoszących się w powietrzu, które mogłyby wywołać senność, zawroty głowy czy zatrucie.
Co ciekawe, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH (2021), nie zarejestrowano żadnego przypadku zatrucia człowieka przez kontakt ze świeżym łubinem w warunkach naturalnych.
Czy łubin jest niebezpieczny dla dzieci i zwierząt?
Tak – ale w kontekście spożycia nasion. Dzikie formy łubinu (np. łubin żółty i niebieski) zawierają wysokie stężenie alkaloidów, które po spożyciu mogą powodować zatrucia. Objawy to m.in. nudności, drgawki i zaburzenia rytmu serca. Z tego powodu nie wolno pozwalać dzieciom ani psom na zabawę z dojrzałymi strąkami tej rośliny. Nowoczesne odmiany uprawne są jednak selekcjonowane pod kątem niskiej zawartości tych związków – tzw. odmiany słodkie.
Wniosek: łubin nie usypia – to mit, nie fakt
Nie ma żadnych naukowych podstaw, by uznać spanie wśród łubinu za groźne. Przesąd ten należy do kanonu ludowych przekonań, które nie znajdują potwierdzenia w badaniach botanicznych, chemicznych ani toksykologicznych. O ile nie jesteśmy uczuleni na pyłki i nie próbujemy jeść nasion łubinu, kontakt z tą rośliną – nawet w czasie drzemki na łące – nie powinien nam zaszkodzić.
Co warto zapamiętać
- Spanie w łubinie nie powoduje zatrucia ani omdleń – to przesąd, nie fakt.
- Łubin nie wydziela toksycznych oparów ani gazów.
- Główne zagrożenie związane jest wyłącznie ze spożyciem nasion zawierających alkaloidy.
- Osoby z alergią wziewną powinny unikać kontaktu z pyłkami.
- Przesądy mogą mieć wartość ostrzegawczą, ale nie zastąpią wiedzy naukowej.