Zauważyłeś gniazdo szerszeni w ogrodzie? Nie zbliżaj się i nie próbuj usuwać go samodzielnie. Eksperci z instytutów entomologicznych i straży pożarnej ostrzegają – to może być bardzo niebezpieczne. Sprawdź, co robić krok po kroku, jeśli odkryjesz obecność szerszeni na swojej posesji.
Szerszenie w ogrodzie – jak je rozpoznać?
Szerszeń europejski (Vespa crabro) to największy przedstawiciel rodziny osowatych występujący w Polsce. Dorosłe osobniki osiągają długość do 3,5 cm. Charakterystyczne są dla nich brunatne odwłoki z żółtymi pasami oraz głowy z czerwonymi czułkami. Gniazda szerszeni zbudowane są z przeżutego drewna i przypominają papierową masę. Najczęściej znajdują się:
- w pustych pniach drzew,
- na strychach, poddaszach i w altanach,
- w budkach lęgowych,
- w ziemi (rzadziej, ale zdarza się).
Ich obecność często zdradza wzmożona aktywność przy wejściu do gniazda – owady stale krążą, a hałas przypomina niski, dudniący dźwięk.
Czy szerszenie są niebezpieczne?
Wbrew powszechnym mitom, szerszenie są z natury spokojne i nie atakują człowieka bez powodu. Ich jad rzeczywiście jest silniejszy niż u os, ale ryzyko ukąszenia rośnie dopiero wtedy, gdy człowiek zbliży się do gniazda – wtedy owady mogą potraktować go jako zagrożenie i zaatakować.
U osób uczulonych ukąszenie może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. W skrajnych przypadkach – nieleczony – może zakończyć się śmiercią.
Dane Państwowego Zakładu Higieny (PZH) wskazują, że każdego roku w Polsce odnotowuje się kilkadziesiąt przypadków poważnych reakcji alergicznych po ukąszeniu owadów błonkoskrzydłych, w tym szerszeni.
Czytaj też:
Szczury znikną bez trutki. Posadź tę roślinę przy domu – działa błyskawicznie
Co zrobić, gdy znajdziesz gniazdo szerszeni?
1. Nie podchodź i nie prowokuj owadów
To najważniejsza zasada – zachowaj bezpieczny dystans. Nie rzucaj w gniazdo, nie pryskaj chemikaliami i nie próbuj go zdejmować. Szerszenie mogą potraktować to jako atak.
Zgodnie z oficjalnymi wytycznymi Państwowej Straży Pożarnej, samodzielne usuwanie gniazd szerszeni jest stanowczo odradzane. Na stronie Komendy Powiatowej PSP w Goleniowie czytamy:
Nie należy próbować samodzielnie usuwać roju lub gniazda (dotyczy również właścicieli i zarządców).
Dodatkowo, zaleca się zachowanie bezpiecznej odległości od gniazda:
Nie należy zbliżać się do gniazda lub roju na odległość mniejszą niż 20 metrów w terenie otwartym oraz należy opuścić pomieszczenia, w których znajdują się owady.
2. Oceń ryzyko
Jeśli gniazdo znajduje się daleko od miejsc uczęszczanych przez ludzi (np. w głębi działki, w pustym drzewie), warto rozważyć jego pozostawienie. Szerszenie pełnią w ekosystemie pożyteczną rolę – polują na muchy, komary, gąsienice i inne owady, które mogą być szkodnikami w ogrodzie. Pojedyncze osobniki żyją ok. 3–4 tygodnie, a cała kolonia zanika jesienią.
3. Zabezpiecz teren
Oznakuj lub ogrodź miejsce, w którym znajduje się gniazdo. Poinformuj domowników i sąsiadów, by nie zbliżali się do niego, zwłaszcza dzieci i osoby uczulone.
4. Zgłoś gniazdo odpowiednim służbom
W Polsce odpowiedzialność za usunięcie gniazda szerszeni nie leży po stronie straży pożarnej, chyba że owady bezpośrednio zagrażają życiu (np. w szkole, szpitalu, na placu zabaw). W innych przypadkach należy:
- skontaktować się z firmą specjalizującą się w dezynsekcji,
- zawiadomić zarządcę nieruchomości (w przypadku bloków lub wspólnot),
- poinformować gminę, jeśli gniazdo znajduje się na terenie publicznym.
Na stronie internetowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) lub w lokalnym urzędzie gminy znajdziesz listę certyfikowanych firm zajmujących się bezpiecznym usuwaniem gniazd szerszeni.
Czego nie robić? Najczęstsze błędy
- Nie używaj palnika ani ognia. Szerszenie atakują instynktownie, a pożar może być trudny do opanowania.
- Nie stosuj domowych środków chemicznych. Wybuchy aerozolu w pobliżu ognia to realne zagrożenie pożarowe.
- Nie próbuj przenosić gniazda. To jedna z najczęstszych przyczyn użądleń.
- Nie ignoruj problemu. Z czasem kolonia się rozrasta, a ryzyko rośnie.
Czy szerszenie są pod ochroną?
Nie. Szerszeń europejski nie jest objęty ochroną gatunkową w Polsce (Dz.U. 2014 poz. 1409). Niemniej jednak zgodnie z rekomendacjami Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska warto usuwać gniazda tylko w sytuacjach realnego zagrożenia. Zniszczenie każdej kolonii powinno być ostatecznością.
Czytaj też:
Tani proszek odstraszy kleszcze z ogrodu. Działa szybko i bez chemii
Jak zapobiegać pojawieniu się szerszeni?
- Regularnie sprawdzaj poddasza, altanki i budki lęgowe.
- Uszczelniaj szczeliny w elewacjach i dachach.
- Zainstaluj moskitiery w oknach i drzwiach.
- Nie zostawiaj na zewnątrz otwartych opakowań z jedzeniem i napojami.
- Stosuj naturalne repelenty – niektóre olejki eteryczne (np. miętowy, cytronelowy) mogą odstraszać owady.
Obecność szerszeni w ogrodzie to powód do zachowania ostrożności, ale nie do paniki. Te owady są częścią przyrody i pełnią w niej istotną rolę. Gdy jednak ich gniazdo znajduje się zbyt blisko ludzi, warto działać – odpowiedzialnie, bezpiecznie i z poszanowaniem przepisów. Samodzielne usuwanie gniazd to błąd, który może mieć tragiczne skutki.
FAQ – najczęstsze pytania o gniazdo szerszeni
Czy szerszenie atakują bez powodu?
Nie. Zwykle bronią gniazda lub reagują na gwałtowne ruchy w pobliżu.
Czy jedno użądlenie może zabić?
U osób uczulonych – tak. Wstrząs anafilaktyczny wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Czy można samodzielnie zniszczyć gniazdo?
Nie jest to zalecane. Może prowadzić do poważnych obrażeń. Lepiej zlecić to specjalistom.
Czy szerszenie wracają co roku do tego samego miejsca?
Nie. Kolonia żyje tylko jeden sezon. Nowe królowe zimują osobno i wiosną zakładają nowe gniazda.
Czy gniazda w ziemi są szerszeni?
Bardzo rzadko. Częściej należą do innych osowatych, np. os z rodzaju Vespula.
Czytaj też:
Mszyce unieszkodliwione w godzinę. Skuteczne domowe opryskiCzytaj też:
Rozsyp w ogrodzie, a mrówki znikną raz-dwa