Szczury w mieszkaniach i na balkonach. Mieszkańcy polskich miast mają dość

Miasta w Polsce raportują rosnącą liczbę zgłoszeń o szczurach — na klatkach schodowych, w piwnicach, w komórkach lokatorskich, a nawet na balkonach. Problem nie jest tylko estetyczny: gryzonie przenoszą patogeny, niszczą instalacje i destabilizują poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Poniżej znajdziesz rzetelne wyjaśnienie, co mówią eksperci, jak samodzielnie bronić mieszkanie przed plagą oraz jakie kroki podejmują samorządy.

Dlaczego to poważny problem? Co mówią eksperci i służby

Szczury to nie tylko „niechciani goście”: są wektorami chorób i mogą przenosić bakterie i pasożyty zagrażające ludziom oraz zwierzętom domowym. Instytucje sanitarne podkreślają, że obecność gryzoni wiąże się z ryzykiem zdrowotnym i gospodarczym.

W Polsce inspektoraty sanitarne i media odnotowują, że skala zjawiska jest znacząca — niektóre szacunki mówią nawet o dziesiątkach milionów szczurów w kraju. Sanepid przypomina przy tym, że deratyzacja to obowiązek właścicieli i zarządców nieruchomości i powinna być wykonywana regularnie — zwykle dwa razy w roku (wiosna i jesień).

Coraz częściej samorządy decydują się na „akcje specjalne” — masowe programy zwalczania gryzoni, obowiązkowe stacje z przynętami, kontrole gastronomii i apeli o szczelność budynków. W Poznaniu i kilku innych miastach wiosną 2025 r. wprowadzono intensywne akcje deratyzacyjne i nakazy dla właścicieli nieruchomości.

„Szczury to zwierzęta żyjące w sąsiedztwie człowieka. To człowiek mimowolnie zapewnia szczurom schronienie i pożywienie” — przypomina komunikat sanepidu.

Co możesz zrobić natychmiast (porady DIY — skuteczne i bezpieczne)

Jeśli widzisz szczury w okolicy mieszkania, zacznij od działań zapobiegawczych — to najtańsza i często najskuteczniejsza droga:

1) Usuń źródła pożywienia i schronienia

• Trzymaj odpady w szczelnych pojemnikach z pokrywami; nie wyrzucaj resztek do zieleni osiedlowej ani do kanalizacji.
• Nie zostawiaj karmy dla ptaków lub zwierząt domowych na noc; zbieraj owoce spadłe pod drzewami.

2) Zabezpiecz budynek — „uszczelnianie”

• Zatkaj szczeliny i dziury o średnicy powyżej kilku milimetrów — szczury przeciskają się przez zaskakująco małe otwory. Stosuj stalową wełnę, metalowe siatki, płytki lub zaprawę.

Czytaj też:
Masz te oznaki w domu? To dowód, że mieszkasz z myszami lub szczurami

3) Uporządkuj piwnice, komórki i składziki

• Usuń z piwnic i strychów sterty kartonów i gratów, bo to idealne kryjówki. Regularnie wietrz przestrzenie i utrzymuj porządek.

4) Pułapki — mechaniczne i żywołowne (umiejętnie stosowane)

• Pułapki zatrzaskowe (snap traps) są skuteczne przy niewielkiej populacji. Umieszczaj je w miejscach aktywności gryzoni: przy ścianach, wzdłuż tras, w piwnicach.
• Pułapki żywołowne mogą posłużyć w sytuacjach, gdy nie chcesz trucizn; pamiętaj jednak o humanitarnym i legalnym postępowaniu z odłowionymi zwierzętami (lokalne przepisy).

5) Ostrożnie z truciznami — zagrożenia dla dzieci i zwierząt domowych

• Preparaty chemiczne, tak zwane trutki (rodentycydy) są skuteczne, ale niebezpieczne. Powinny być używane przez profesjonalistów zgodnie z instrukcjami; ich stosowanie może też spowodować zatrucia domowych zwierząt i ptaków drapieżnych. Organizacje branżowe i ekspertów odradzają samodzielne, niekontrolowane użycie trucizn.

6) Naturalne i wspomagające metody — działają jako element strategii

• Intensywne zapachy (np. olejek miętowy, goździkowy) odstraszają część osobników, ale efekt jest krótkotrwały i wymaga częstego odnawiania. Ultradźwięki i odstraszacze elektroniczne mają zmienne wyniki — mogą pomóc w krótkim okresie, ale nie zastąpią uszczelnienia i deratyzacji.

Kiedy wezwać profesjonalistę — wskazówki eksperta

Dla dużych infestacji lub gdy szczury pojawiają się regularnie w klatce schodowej, garażu czy piwnicach całego budynku, wezwij certyfikowaną firmę deratyzacyjną. Profesjonaliści oferują: diagnozę, zaplanowaną deratyzację (pułapki, stacje z przynętą), monitoring efektów i porady sanitarnych działań prewencyjnych. Przykłady firm działających lokalnie można znaleźć np. w Warszawie czy innych miastach.

„Szczury to zwierzęta żyjące w sąsiedztwie człowieka. To człowiek mimowolnie zapewnia szczurom schronienie i pożywienie” — komunikat sanepidu.

Badania i wytyczne wskazują, że skuteczne programy wymagają koordynacji działań, a nie jednorazowych interwencji — stąd rola wyspecjalizowanych ekip i wsparcie samorządów.

Co robią samorządy i administracje? Jakie masz prawa i obowiązki jako mieszkaniec

Samorządy mają kilka narzędzi, które w praktyce stosują, często w kombinacji:

1) Kampanie deratyzacyjne „całe miasto”

W niektórych miastach ogłaszane są masowe programy: obowiązkowe deratyzacje dla właścicieli nieruchomości, dystrybucja i monitorowanie stacji z przynętami, kontrole gastronomii oraz apteki miejskie pomagające w logistyce zabiegów. Poznań i inne miasta ogłaszały takie akcje w 2025 r.; działania obejmują również porządkowanie terenów budowy, gdzie remonty „wyprowadzają” szczury na powierzchnię.

2) Regulacje i nakazy

Inspektorat sanitarny przypomina, że deratyzacja to obowiązek właścicieli i zarządców (najczęściej 2 razy w roku) — a gminy mogą określać konkretne terminy i egzekwować działania. To oznacza, że zarządcy wspólnot i spółdzielni muszą przeprowadzać planowe zabiegi.

Czytaj też:
Dom wolny od gryzoni w 48 godzin! Trik z czosnkiem działa lepiej niż trutka

3) Edukacja i egzekucja

Samorządy prowadzą kampanie informacyjne (ulotki, komunikaty) o prawidłowym gospodarowaniu odpadami, zabezpieczaniu kanalizacji i uszczelnianiu obiektów. Kiedy właściciele nie wykonują obowiązków, w niektórych przypadkach stosowane są sankcje administracyjne.

4) Współpraca z firmami zewnętrznymi

Miasta zatrudniają profesjonalne firmy deratyzacyjne do działań masowych i monitoringu — bo to jedyny sposób na skoordynowane obniżenie populacji gryzoni na dużej powierzchni.

Władze Poznania i innych miast w 2025 r. uruchomiły szerokie kampanie: nakazy deratyzacji, instalacja stacji z przynętami i wezwania do uszczelniania budynków.

Bezpieczeństwo prawne i etyczne: czego unikać

• Samodzielne rozsypywanie trutek w miejscach publicznych może być nielegalne i grozi zatruciami zwierząt domowych oraz ptaków drapieżnych. Zamiast tego zgłaszaj problem do zarządcy budynku lub lokalnego sanepidu.
• Nie polegaj wyłącznie na „cudownych” odstraszaczach elektronicznych — stosuj je tylko jako uzupełnienie działań sanitarnych i mechanicznych.

Szybki plan działania — krok po kroku (co zrobić dziś)

1. Zabezpiecz jedzenie i odpady — szczelne pojemniki.
2. Usuń kryjówki w obrębie budynku i posesji (kartony, sterty drewna).
3. Załataj dziury i kratki kanalizacyjne — użyj metalu/siatki stalowej.
4. Postaw pułapki przy ścianach/podłodze lub wezwij firmę, jeśli problem jest poważny.
5. Zgłoś problem do zarządcy nieruchomości i, jeśli potrzeba, do lokalnego sanepidu — zwłaszcza w przypadku infestacji obejmującej kilka budynków.

Organizacje zdrowia publicznego i przeglądy naukowe podkreślają, że efektywna kontrola gryzoni wymaga koordynacji działań na poziomie lokalnym oraz przeszkolonych służb.

FAQ — najczęściej zadawane pytania

1. Czy szczury naprawdę przenoszą choroby?

Tak — są nosicielami różnych bakterii i pasożytów, które mogą wpływać na zdrowie ludzi i zwierząt. Dlatego walka z gryzoniami to także kwestia zdrowia publicznego.

2. Czy mogę użyć trutek kupionych w sklepie?

Lepiej tego nie robić bez konsultacji z profesjonalistą — preparaty te stanowią ryzyko dla dzieci, zwierząt domowych i środowiska. Profesjonalna deratyzacja jest bezpieczniejsza i skuteczniejsza.

Czytaj też:
To nie szczur czy nornica. Jest niebezpieczny dla roślin i pod ochroną

3. Co robić, gdy widzę szczury na balkonie?

Usuń wszelkie resztki jedzenia, sprawdź szczelność donic i pojemników, powiadom zarządcę budynku oraz rozważ postawienie pułapki przy wejściu do mieszkania lub w piwnicy.

4. Czy odstraszacze ultradźwiękowe działają?

Mają mieszane wyniki — mogą chwilowo zniechęcić część zwierząt, ale bez usunięcia źródła pożywienia i uszczelnienia budynku nie rozwiązują problemu na trwałe.

Czytaj też:
Spryskaj progi, a pozbędziesz się myszy – ten kosmetyk trzyma je z daleka!