Trojeść amerykańska – piękna, ale niebezpieczna. Dlaczego nie wolno jej sadzić?

Trojeść amerykańska (Asclepias syriaca) to przybysza z Ameryki Północnej, która potrafi zachwycić różowymi kwiatami i intensywnym zapachem. Niestety – to także niebezpieczny gatunek inwazyjny. W Polsce jej uprawa jest zakazana. Wyjaśniamy, czym jest trojeść, kiedy kwitnie, dlaczego przyciąga motyle i czemu znalazła się na liście roślin niepożądanych.

Trojeść amerykańska – co to za roślina?

Trojeść amerykańska (Asclepias syriaca) to bylina z rodziny toinowatych, która naturalnie występuje w Ameryce Północnej. Do Europy została sprowadzona jako roślina ozdobna – głównie ze względu na dekoracyjne kwiatostany oraz intensywny, waniliowo-miodowy zapach. W Polsce notuje się jej obecność od początku XX wieku, ale dopiero od kilku dekad zwraca się uwagę na jej ekspansywność i negatywny wpływ na przyrodę.

Czytaj też:
Jesteś działkowcem? Sprawdź, czego nie wolno sadzić w ogródku działkowym ROD

Trojeść osiąga do 1,5 m wysokości i tworzy rozbudowane kłącza podziemne, które umożliwiają szybkie rozrastanie się rośliny. Liście są szerokie, lancetowate, osadzone naprzemiennie. Kwiaty – zebrane w duże, kuliste baldachy – pojawiają się od czerwca do sierpnia.

Kiedy i jak kwitnie trojeść?

Trojeść amerykańska kwitnie latem – najczęściej od połowy czerwca aż do sierpnia. Jej kwiaty mają różowe, czasem purpurowe odcienie, a ich zapach jest tak intensywny, że wyczuwalny z kilku metrów. To właśnie kwiaty przyciągają owady – głównie pszczoły, trzmiele oraz motyle. Szczególnie ważna jest dla motyla monarchy (Danaus plexippus), którego gąsienice żerują wyłącznie na roślinach z rodzaju Asclepias.

Czytaj też:
Mazurskie ogrody w różnych stylach: śródziemnomorskim, wiejskim, japońskim. Jest też ogródek warzywny

Odmiany trojeści i ich właściwości

Rodzaj Asclepias obejmuje ponad 70 gatunków bylin, z których tylko część występuje poza Ameryką Północną. Do najczęściej spotykanych należą:

• Asclepias syriaca – trojeść amerykańska: najbardziej znana, ale w Polsce zakazana.
• Asclepias incarnata – trojeść różowa: znacznie mniej ekspansywna, uprawiana jako roślina ozdobna i miododajna.
• Asclepias tuberosa – trojeść pomarańczowa: bardzo dekoracyjna, o jaskrawo pomarańczowych kwiatach, nieinwazyjna.
• Asclepias speciosa – trojeść okazała: rzadsza, ale mniej agresywna niż A. syriaca.
• Lysimachia punctata- trojeść kropokowana – pięknie kwitnie na żółto, jest odporna i mniej inwazyjna.

Spośród nich tylko Asclepias syriaca została uznana w Polsce za gatunek inwazyjny i objęta prawnym zakazem uprawy, rozmnażania oraz handlu.

Dlaczego trojeść amerykańska jest zakazana?

Od 2011 roku trojeść amerykańska widnieje w wykazie gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla przyrody. Została wpisana do Rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej 2019/1262, a w Polsce objęta jest zakazem wynikającym z ustawy o gatunkach obcych (Dz.U. 2021 poz. 1718).

Roślina ta bardzo łatwo się rozprzestrzenia – zarówno przez nasiona roznoszone przez wiatr, jak i dzięki kłączom. Po kilku sezonach potrafi całkowicie zdominować siedlisko, wypierając rośliny rodzime. Na łąkach, polach i nieużytkach skutecznie konkuruje z innymi gatunkami o wodę, światło i przestrzeń.

Co ważne – za uprawę trojeści grożą sankcje administracyjne, włącznie z karami finansowymi. Nie wolno jej sadzić ani w ogrodach prywatnych, ani na działkach.

Czy trojeść jest toksyczna?

Tak. Roślina zawiera związki chemiczne z grupy glikozydów kardenolidowych (np. asclepiadynę), które są toksyczne zarówno dla ludzi, jak i dla zwierząt domowych. Spożycie liści lub pędów może wywołać zaburzenia pracy serca, nudności, a nawet zatrucia o ciężkim przebiegu. Choć w przeszłości stosowano ją w lecznictwie ludowym, dziś wiadomo, że jej właściwości farmakologiczne są obarczone zbyt dużym ryzykiem.

Czytaj też:
Marzysz o kwitnącej ścianie w ogrodzie? Te 15 pnączy to najpiękniejsze rośliny pnące

Ciekawostki o trojeści

• Motyl monarszy a trojeść: w Ameryce Północnej motyle monarchy składają jaja wyłącznie na roślinach z rodzaju Asclepias. Gąsienice są odporne na toksyny i same stają się trujące dla drapieżników – to ich naturalna obrona.
• Włókna z łodyg: dawniej wykorzystywano łodygi trojeści do wyplatania sznurków – zawierają one mocne włókna łykowe, podobne do tych z lnu czy pokrzywy.
• Miód z trojeści: choć nie jest uprawiana w Polsce legalnie, w USA stanowi ważne źródło pożytku dla pszczół. Miód trojeściowy ma intensywny zapach i jasny kolor, ale jest rzadko spotykany.
• Sztuczny jedwab: puch nasienny trojeści, przypominający mlecz, był testowany w czasie II wojny światowej jako substytut kapoku – do wypełniania kamizelek ratunkowych.

Co zamiast trojeści?

Jeśli zależy nam na przyciąganiu zapylaczy, warto wybrać gatunki bezpieczne dla rodzimego ekosystemu, jak np.:

• Mlecz zwyczajny (Sonchus oleraceus)
• Nostrzyk biały i żółty (Melilotus spp.)
• Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea)
• Krwawnik pospolity (Achillea millefolium)

To rośliny pożyteczne, miododajne i w pełni legalne.

Trojeść amerykańska to fascynująca i piękna roślina, ale jej uprawa niesie poważne konsekwencje dla środowiska i... dla właściciela ogrodu. Choć kusi zapachem, nektarem i motylami, w polskich warunkach zachowuje się jak agresywny najeźdźca. Zamiast wspierać jej rozprzestrzenianie, warto postawić na legalne alternatywy, które będą bezpieczne dla przyrody i równie piękne.