Rośnie na łąkach, przy drogach i w ogrodach. Ma ładne, żółte kwiaty i wygląda zupełnie niegroźnie. A jednak starzec jakubek to roślina, której lepiej nie zrywać ani nie dotykać. Zawiera silnie toksyczne związki chemiczne, które działają rakotwórczo i toksycznie na wątrobę. Przeczytaj, gdzie możesz spotkać starca jakubka, jak go rozpoznać i dlaczego trzeba zachować ostrożność.
Czym jest starzec jakubek i gdzie występuje?
Starzec jakubek (Jacobaea vulgaris, dawniej Senecio jacobaea) to gatunek z rodziny astrowatych, powszechnie występujący w całej Polsce. Rośnie na nieużytkach, miedzach, przydrożach, a także na pastwiskach i obrzeżach lasów. Lubi stanowiska nasłonecznione i ubogą, przepuszczalną glebę.
Czytaj też:
Rośliny o ślicznych kwiatach to trucizna dla ślimaków. Warto je posadzić w ogrodzie!
Roślina osiąga od 30 do 120 cm wysokości. Ma silnie rozgałęzione łodygi i intensywnie żółte kwiaty zebrane w baldachogrona. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Choć przyciąga wzrok, nie powinno się jej dotykać ani tym bardziej zrywać do bukietu.
Dlaczego starzec jakubek jest niebezpieczny?
Wszystkie części starca jakubka zawierają alkaloidy pirolizydynowe (ang. PAs – pyrrolizidine alkaloids). To naturalne związki chemiczne, które chronią roślinę przed roślinorzercami, ale są wysoce toksyczne dla ssaków, w tym ludzi.
Czytaj też:
Sanepid ostrzega – tych 5 roślin omijaj z daleka – są bardzo toksyczne
Badania prowadzone od lat 50. XX wieku potwierdziły, że alkaloidy pirolizydynowe działają:
- rakotwórczo (kancerogennie),
- mutagennie (uszkadzają DNA),
- hepatotoksycznie (uszkadzają wątrobę).
Według European Food Safety Authority (EFSA), długotrwałe spożywanie lub kontakt z produktami zawierającymi PAs może prowadzić do nowotworów wątroby. Szczególnie narażone są dzieci, kobiety w ciąży i osoby z chorobami wątroby.
Czytaj też:
Śmiertelne zagrożenie w ogródku. Ta bylina nazywana jest roślinnym arszenikiem
Zagrożenie dla zwierząt domowych i gospodarskich
Starzec jakubek jest szczególnie niebezpieczny dla koni, kuców, bydła, owiec oraz kóz. Już niewielka ilość zjedzonych liści może prowadzić do przewlekłego zatrucia wątroby, które często kończy się śmiercią zwierzęcia.
Zatrucie starcem u zwierząt objawia się:
- apatią i utratą apetytu,
- zaburzeniami neurologicznymi,
- utratą koordynacji,
- żółtaczką,
- śmiercią w wyniku niewydolności wątroby.
Warto również zwracać uwagę na psy podczas spacerów – zdarzają się przypadki, że czworonogi interesują się roślinami, a kontakt z sokiem starca może wywołać podrażnienia skóry i śluzówek.
Czytaj też:
Dzwony umarłych – ta roślina jest bardzo toksyczna! Masz dzieci – odpuść sobie
Ziołolecznictwo: nieaktualne i niebezpieczne
W przeszłości starzec jakubek był stosowany w medycynie ludowej. W ziołolecznictwie wykorzystywano napary z liści i kwiatów przy dolegliwościach trawiennych, biegunkach, czy bólach menstruacyjnych. Stosowano go również jako środek moczopędny i obniżający ciśnienie.
Dziś wiadomo, że te praktyki mogą być niebezpieczne. Polskie Lasy Państwowe i instytucje fitoterapeutyczne zalecają skrajną ostrożność, jeśli chodzi o preparaty zawierające starca. Dopuszcza się jedynie stosowanie zewnętrzne i to wyłącznie doraźnie, pod kontrolą specjalistów. Bezwzględnie nie wolno go stosować u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących.
Ciekawostka: skąd ta nazwa?
Nazwa „starzec” pochodzi od charakterystycznego wyglądu owocostanu. Po przekwitnięciu kwiatów pojawiają się puszyste, białe nasiona przypominające siwe włosy, co skojarzono z wizerunkiem starca.
Jakubek to natomiast odniesienie do Świętego Jakuba – w wielu krajach środek lata, kiedy roślina kwitnie, zbiega się z jego świętem (25 lipca). Stąd łacińska nazwa Jacobaea.
Czytaj też:
Uprawiasz tę roślinę? Lepiej uważaj – jest silnie toksyczna
Jak rozpoznać starca jakubka?
- Wysokość: do 120 cm
- Kwiaty: drobne, żółte, podobne do stokrotek, zebrane w baldachogrona
- Liście: pierzasto podzielone, lekko owłosione
- Owocostan: białe, puszyste nasiona
Jeśli widzisz podobną roślinę, lepiej jej nie zrywaj. Nie dotykaj też jej gołymi rękami.
Trzymaj się z dala od starca jakubka
Choć wygląda niepozornie, starzec jakubek jest groźny dla zdrowia ludzi i zwierząt. Zawarte w nim alkaloidy pirolizydynowe mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby i nowotworów. Nie warto ryzykować. Lepiej podziwiać tę roślinę z daleka i edukować innych na temat jej szkodliwości.
źródła:
- EFSA Journal 2011;9(11):2406. "Scientific Opinion on Pyrrolizidine alkaloids in food and feed"
- Helmut Wiedenfeld, "Toxicity of pyrrolizidine alkaloids to humans and ruminants"
Czytaj też:
Mój trawnik wygląda jak na Wembley, a podlewam go tym tylko raz w miesiącuCzytaj też:
Weź z kuchni, pokrój i rozłóż w ogrodzie. Pożegnasz ślimaki raz-dwa