Paprocie to jedne z najczęściej sadzonych roślin ozdobnych w polskich ogrodach. Ich urokliwy pokrój i odporność na cień sprawiają, że świetnie sprawdzają się w trudnych zakątkach działek. Jednak jak ostrzegają eksperci, te właśnie zalety mogą obrócić się przeciwko nam. Gęsty, wilgotny mikroklimat, który tworzą, może sprzyjać bytowaniu kleszczy – a te stanowią coraz większe zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt domowych.
Czytaj też:
Wlej do gniazda, a mrówki znikną bez śladu. Ten naturalny sposób działa zaskakująco skutecznie
Czy paprocie przyciągają kleszcze
Kleszcze (Ixodida) należą do pajęczaków i są pasożytami zewnętrznymi, które żywią się krwią ssaków, ptaków, a czasem również gadów. Ich występowanie w ogrodzie zależy głównie od mikroklimatu – szukają miejsc wilgotnych, cienistych i z gęstą roślinnością. Takie warunki doskonale spełniają rozrośnięte paprocie.
Jak podaje amerykański portal House Digest:
„Kleszcze często szukają wilgotnych, roślinnych obszarów, co sprawia, że paprocie są idealnym siedliskiem. Nisko położona, rozłożysta natura paproci zapewnia gęstą pokrywę gruntu i wilgotne środowisko, które preferują”.
To stwierdzenie znajduje potwierdzenie również w literaturze naukowej. Badania wskazują, że wilgotne ogrody z gęstą pokrywą roślinną – niezależnie od gatunku – mogą zwiększać ryzyko kontaktu z kleszczami. Szczególnie zagrożone są dzieci i zwierzęta domowe.
Czytaj też:
Co roku mam ją w ogrodzie. Problem kleszczy i ślimaków mnie nie dotyczy
Kleszcze w ogrodzie – kiedy są najbardziej aktywne?
W Polsce szczyt aktywności kleszczy przypada na późną wiosnę oraz wczesną jesień. Pajęczaki te zimują w ściółce leśnej lub ogrodowej, a wiosną rozpoczynają żerowanie. Ogród pełen cienia i wilgoci staje się wówczas dla nich naturalnym środowiskiem – szczególnie jeśli rosną w nim paprocie, bluszcz lub gęste żywopłoty.
Co istotne, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, liczba przypadków boreliozy w Polsce od lat systematycznie rośnie. Dlatego eliminacja ogrodowych „schronień” dla kleszczy jest ważnym elementem profilaktyki.
Gdzie nie sadzić paproci?
Paprocie najlepiej sadzić z dala od miejsc, gdzie często przebywają ludzie i zwierzęta – takich jak:
- tarasy i altany,
- place zabaw,
- ścieżki ogrodowe i wejścia do domu,
- kojce i budy dla psów.
Pamiętajmy, że nie sam fakt obecności paproci sprawia, że kleszcze pojawią się w ogrodzie, ale to, jakie warunki tworzymy wokół nich. Zaniedbany cień, brak przepływu powietrza i wilgoć to trzy najważniejsze czynniki zwiększające ryzyko.
Czytaj też:
Masz je w ogrodzie? Przygotuj się na inwazję kleszczy!
Jak ograniczyć ryzyko? 5 kluczowych działań
- Przycinaj paprocie regularnie – pozwala to ograniczyć zacienienie i zwiększyć cyrkulację powietrza.
- Usuwaj zeschłe liście i ściółkę – kleszcze zimują w warstwie martwej materii organicznej.
- Stosuj ściółkę mineralną – np. żwir lub grys pod paprocie zamiast kompostu czy kory.
- Zachowaj odstęp od miejsc rekreacyjnych – co najmniej 2–3 metry od tarasu czy huśtawki.
- Sadź rośliny odstraszające – lawenda, mięta, rozmaryn, geranium i kocimiętka zawierają olejki eteryczne działające repelencyjnie.
„Masz w ogrodzie tę roślinę? Musisz uważać, bo właśnie stworzyłeś 'pięciogwiazdkowy ośrodek dla kleszczy'” – House Digest
Co zamiast paproci?
Jeśli zależy Ci na bezpiecznym, a zarazem dekoracyjnym cienistym ogrodzie, możesz postawić na inne rośliny mniej sprzyjające bytowaniu kleszczy. Dobrym wyborem będą:
- Funkie – lubią cień, ale ich liście nie tworzą gęstej pokrywy przy gruncie.
- Żurawki (Heuchera) – barwne, ale przewiewne kępy.
- Brunera wielkolistna – atrakcyjna i nie tworzy zwartej pokrywy.
- Kocimiętka (Nepeta) – dodatkowo odstrasza kleszcze.
Czytaj też:
Masz te rośliny w ogrodzie? Pozbądź się ich, mogą przyciągać kleszcze!
„Są nosicielami patogenów – wirusów lub bakterii, które wywołują choroby odkleszczowe. Ugryzienie nie jest bolesne ani groźne. Nie każdy kleszcz jest zarażony. Jednak trzeba zachować ostrożność i w razie choroby podjąć szybko leczenie” – pacjent.gov.pl
Nie tylko paprocie. Co jeszcze przyciąga kleszcze?
Poza paprociami, do roślin sprzyjających kleszczom należą:
- żywotniki (tuje) – gęste, wilgotne, z małą wentylacją,
- bluszcz pospolity – szczególnie na poziomie gruntu,
- wysoka trawa i niedeptane łąki – idealne środowisko do ataku.
Warto też unikać zostawiania rozkładających się liści, drewna i innych organicznych szczątków w ogrodzie.
Czy trzeba wykopywać paprocie?
Nie ma potrzeby rezygnować z paproci całkowicie, ale warto świadomie planować ich rozmieszczenie. W cienistych rabatach z dala od miejsc użytkowych mogą pełnić funkcję dekoracyjną bez większego ryzyka. Kluczowa jest pielęgnacja, kontrola wilgoci i unikanie zaniedbań, które przekształcają ogród w „kurort dla kleszczy”.
Czytaj też:
Nie wylewaj, lecz wykorzystaj do odżywienia paproci. W mig zacznie wypuszczać nowe pędy
Czytaj też:
Paprocie ogrodowe – rosną szybko i nie są skomplikowane w uprawie