Historyczny Dom Turka w Augustowie stanie się siedzibą Domu Pamięci Obławy Augustowskiej. Należący do Instytutu Pileckiego obiekt będący świadkiem tragicznych wydarzeń z lipca 1945 r. został w ostatnich miesiącach odrestaurowany i dostosowany do funkcji muzealnych. Za projekt przebudowy, rozbudowy i adaptacji zabytkowej kamienicy na miejsce pamięci odpowiada pracownia architektoniczna Tremend. Jak wyznają architekci, główną ideą projektową było stworzenie przestrzeni, która przywróci należytą pamięć ofiarom Obławy Augustowskiej, przy jednoczesnym pełnym poszanowaniu dla historycznej wartości zabytku.
Tak będzie wyglądał Dom Pamięci Obławy Augustowskiej
Galeria:
Dom Pamięci Obławy Augustowskiej, projekt Tremend
Dom Turka – od kawiarni, przez siedzibę UB do miejsca pamięci
Dom Turka to zwyczajowa nazwa zabytkowej kamienicy przy ul. 3 Maja 49 w Augustowie. Pochodzący najprawdopodobniej z 1900 r. budynek jest obiektem o bogatej, choć dramatycznej historii.
Kamienica wzięła nazwę od popularnej wśród mieszkańców Augustowa cukierni „Ankara”, która mieściła się w niej w latach 30. XX w. Cukiernia prowadzona była przez Kamila Tiakosza, imigranta bośniackiego pochodzenia i muzułmanina, nazywanego potocznie „Turkiem”. Mroczne karty historii budynku przypadają na lata wojenne i powojenne. W 1940 r. kamienica została zajęta przez NKWD. Od 1945 do 1956 roku w budynku siedzibę miał Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. W tym okresie w podziemiach budynku funkcjonował areszt, w którym dokonywano brutalnych przesłuchiwań oraz tortur, zarówno żołnierzy podziemia niepodległościowego jak i ludności cywilnej. W lipcu 1945 r. w Domu Turka uwięziono zatrzymanych w czasie Obławy Augustowskiej. Będący świadkiem tragicznych wydarzeń budynek do dziś zapisał się w pamięci mieszkańców regionu jako symbol terroru, cierpienia i represji.
Dom Pamięci Obławy Augustowskiej – rewitalizacja i rozbudowa zabytku
W 2011 r. historyczny budynek wpisany został do rejestru zabytków, dekadę później, w 2021 r., podupadająca kamienica została zakupiona przez Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego. Z inicjatywy instytutu odrestaurowany Dom Turka ma stać się siedzibą Domu Pamięci Obławy Augustowskiej – placówki muzealnej upamiętniającej największą zbrodnię na Polakach po II wojnie światowej, a także opowiadającą dzieje Augustowa i Suwalszczyzny. Za projekt przebudowy, rozbudowy i adaptacji zabytkowej kamienicy na placówkę o funkcjach naukowych, edukacyjnych i kulturalnych odpowiada pracownia architektoniczna Tremend.
„Dom Turka to miejsce naznaczone historią – świadek dramatycznych wydarzeń, których pamięć powinna trwać. W procesie projektowania staraliśmy się oddać hołd ofiarom i stworzyć przestrzeń refleksji. Pomogą w tym współczesne rozwiązania architektoniczne, dzięki którym przestrzeń muzeum będzie skłaniać do zadumy, jednocześnie umożliwiając głębsze zrozumienie kontekstu historycznego” – tłumaczy Magdalena Federowicz-Boule, założycielka pracowni Tremend.
Architektura jak skraj lasu
Projekt przebudowy zakłada zachowanie oryginalnej, historycznej bryły budynku z uwzględnieniem subtelnych zmian, które poprawiają jego funkcję muzealną. Wnętrza zostały zaadaptowane na potrzeby nowoczesnych wystaw, przy zachowaniu autentycznych elementów, które były przedmiotem drobiazgowych prac archeologicznych i badawczych w trakcie realizacji inwestycji.
Istotnym elementem całego założenia jest nowa część muzeum, która formą i strukturą nawiązuje do natury i krajobrazu Augustowa, stanowiąc dopełnienie i tło dla historycznego obiektu, a jednocześnie harmonijnie się z nim komponując. Elewacja składa się ze struktury wertykalnych rytmów, które dzięki plastycznemu wykorzystaniu światłocienia zyskują zmienność w zależności od pory dnia i roku. Symbolicznie odnosi się również do borów Puszczy Augustowskiej, stanowiących scenerię tragicznych wydarzeń związanych z Obławą Augustowską.
Integralną częścią całości jest Mur Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej autorstwa artysty i architekta Tomasza Trzupka, z którym zespół Tremend współpracował również w zakresie wnętrz i instalacji. Mur z nazwiskami ofiar upamiętnia blisko 600 osób zamordowanych w 1945 roku.
„Koncepcja miejsca upamiętnienia ofiar Obławy Augustowskiej opiera się na przedstawieniu idei skraju lasu, który jest jednocześnie miejscem kaźni i schronienia. Puszcza łączy nasze wspólnotowe wyobrażenie o tym, co wartościowe i ponadczasowe. Zależało nam na stworzeniu miejsca, które nie ma wyłącznie negatywnych konotacji, ale mówi o ofierze i poświeceniu dla wspólnego dobra i lepszej przyszłości” – opisuje Tomasz Trzupek.
Muzeum dostępne dla wszystkich
Nowy Dom Pamięci Obławy Augustowskiej to nie tylko przestrzeń ekspozycyjna, ale również ośrodek edukacji historycznej i miejsce refleksji nad dziedzictwem regionu. Interaktywne wystawy, świadectwa ocalałych oraz archiwalne materiały pozwolą na głębsze poznanie historii, zwłaszcza młodszym pokoleniom, które mogą nie być świadome skali zbrodni dokonanej na mieszkańcach Suwalszczyzny.
Muzeum zostało zaprojektowane z myślą o dostępności dla wszystkich odwiedzających, niezależnie od wieku, sprawności czy indywidualnych potrzeb. Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań architektonicznych takich jak podjazdy, windy oraz odpowiednie oznakowanie umożliwia swobodne poruszanie się osobom z niepełnosprawnościami. Interaktywne i multimedialne ekspozycje zostaną przystosowane do potrzeb osób niewidomych i niedowidzących. Muzeum oferować będzie także wsparcie w języku migowym oraz dostosowane materiały dla osób w spektrum autyzmu, co pozwoli na komfortowe zwiedzanie w dostosowanym tempie i warunkach.
Jak informuje Instytut Pileckiego, zgodnie z planem muzeum ma zostać oddane dla publiczności w lipcu tego roku, przy okazji obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej.
Czytaj też:
Architekt o rewitalizacji w Katowicach: „Każda epoka ma swój styl, na tym polega różnorodność miasta”Czytaj też:
Zobaczcie najnowszy projekt czołowej polskiej pracowni architektonicznej